Deneyimli yıldız gözlemciler göktaşlarına aşinadır. Günün veya gecenin herhangi bir saatinde düşebilirler, ancak bu parlak ışık flaşlarının loş ışıkta veya karanlıkta görülmesi çok daha kolaydır. Genellikle “düşen” veya “kayan” yıldızlar olarak anılırken, bu ateşli kaya parçalarının aslında yıldızlarla hiçbir ilgisi yoktur.
Temel Çıkarımlar: Meteorlar
Meteorlar, uzaydaki kaya parçaları atmosferimizde hızlanıp alevlere dönüştüğünde oluşan ışık parlamalarıdır.
Göktaşları kuyruklu yıldızlar ve asteroitler tarafından oluşturulabilir, ancak kendileri kuyrukluyıldız ve asteroit değildir.
Bir göktaşı, atmosferdeki yolculuktan kurtulan ve bir gezegenin yüzeyine inen bir uzay kayasıdır.
Meteorlar, atmosferden geçerken yaydıkları seslerle tespit edilebilir.
Meteorları Tanımlama
Teknik olarak, “göktaşları”, Dünya atmosferinde hızlanan küçük bir uzay molozu olarak adlandırılan ışık çakmalarıdır. Meteorlar, bazıları küçük çakıl taşları olmasına rağmen, yalnızca bir kum tanesi veya bezelye büyüklüğünde olabilir. En büyüğü dağ büyüklüğünde dev kayalar olabilir. Bununla birlikte, çoğu, yörüngesi sırasında Dünya’da gezinen minik uzay kayalarından kaynaklanıyor.
Meteorlar Nasıl Oluşur?
Meteorlar Dünya’yı çevreleyen hava tabakasından fırladığında , gezegenimizin atmosferini oluşturan gaz moleküllerinin neden olduğu sürtünme onları ısıtır ve meteorun yüzeyi ısınmaya ve parlamaya başlar. Sonunda, ısı ve yüksek hız, meteoru genellikle Dünya yüzeyinin yukarısında buharlaştırmak için birleşir. Daha büyük enkaz parçaları parçalanıp birçok parçayı gökyüzüne doğru yağmuruna tutuyor. Bunların çoğu da buharlaşır. Bu olduğunda, gözlemciler meteoru çevreleyen “parlama” da farklı renkler görebilirler. Renkler, atmosferdeki gazların meteor ile birlikte ısınmasının yanı sıra enkazın içindeki malzemelerden kaynaklanıyor. Bazı büyük parçalar gökyüzünde çok büyük “işaret fişekleri” oluşturur ve genellikle “bolid” olarak adlandırılır.
Göktaşı Etkileri
Atmosferdeki yolculuktan kurtulan ve Dünya yüzeyine veya su kütlelerine inen daha büyük meteorlar meteor olarak bilinir. Göktaşları genellikle demir veya taş ve demir kombinasyonu içeren çok koyu, pürüzsüz kayalardır.
Onu yere indiren ve göktaşı avcıları tarafından bulunan birçok uzay kayası parçası oldukça küçüktür ve fazla zarar veremez. Sadece daha büyük göktaşları yere indiklerinde bir krater oluşturacak. Bir başka yaygın yanılgı olan ateşli de değiller.
Arizona’da Meteor Krateri’ni oluşturan uzay kaya parçası, yaklaşık 160 fit (50 metre) genişliğindeydi. 2013’te Rusya’ya inen Chelyabinsk çarpma aracı yaklaşık 66 fit (20 metre) uzunluğundaydı ve geniş bir mesafeden pencereleri parçalayan şok dalgalarına neden oldu. Bugün, bu tür büyük darbeler Dünya’da nispeten nadirdir, ancak milyarlarca yıl önce Dünya oluştuğunda, gezegenimiz her boyutta gelen uzay kayaları tarafından bombalandı.
Meteor Etkisi ve Dinozorların Ölümü
En büyük ve en “yeni” çarpma olaylarından biri, yaklaşık 65.000 yıl önce, yaklaşık olarak 6 ila 9 mil (10 ila 15 kilometre) boyunca bir uzay kayasının, Meksika’nın Yucatan Yarımadası’nın bugün olduğu yerin yakınında Dünya yüzeyine çarpmasıyla meydana geldi. Bölge Chicxulub (“Cheesh-uh-loob” olarak telaffuz edilir) olarak adlandırılır ve 1970’lere kadar keşfedilmedi. Gerçekte gelen birden fazla kayadan kaynaklanmış olabilecek etki, depremler, gel-git dalgaları ve atmosferde asılı kalan enkazların neden olduğu ani ve uzun süreli iklim değişikliği dahil olmak üzere Dünya üzerinde şiddetli bir etkiye sahipti. Chicxulub çarpma tertibatı yaklaşık 93 mil (150 km) çapında bir krater kazdı ve büyük olasılıkla çoğu dinozor türünü içeren büyük bir yaşam yok oluşuyla ilişkilendirildi.
Neyse ki, bu tür göktaşı etkileri gezegenimizde oldukça nadirdir. Hala güneş sistemindeki diğer dünyalarda görülürler. Gezegen bilimcileri bu olaylardan, kraterleşmenin katı kaya ve buz yüzeylerinde ve ayrıca gaz ve buz devi gezegenlerin üst atmosferlerinde nasıl çalıştığı hakkında iyi bir fikir edindiler.
Bir Asteroid bir Meteor mudur?
Göktaşlarının kaynağı olsalar da, asteroitler göktaşları değildir. Bunlar güneş sistemindeki ayrı, küçük cisimler . Asteroitler, kayalarının parçalarını uzaya saçan çarpışmalar yoluyla meteor malzemesi sağlar. Kuyruklu yıldızlar ayrıca Güneş’in yörüngesinde dönerken kaya ve toz izlerini yayarak göktaşları oluşturabilirler. Dünya’nın yörüngesi kuyruklu yıldız yollarının veya asteroit kalıntılarının yörüngelerini kesiştiğinde, bu uzay malzemesi parçaları süpürülebilir. İşte o zaman atmosferimizde ateşli yolculuğa başlarlar, gittikçe buharlaşırlar. Yere ulaşmak için hayatta kalan bir şey varsa, o zaman göktaşı olurlar.
Meteor yağmuru
Dünya’nın, asteroit parçalanmaları ve kuyrukluyıldız yörüngelerinin geride bıraktığı enkaz izlerini sürme şansı var. Dünya bir uzay enkazıyla karşılaştığında, ortaya çıkan meteor olaylarına “meteor yağmurları” denir. Her gece gökyüzünde birkaç on meteordan neredeyse yüze kadar herhangi bir yerde sonuçlanabilirler. Her şey yolun ne kadar kalın olduğuna ve atmosferimizdeki son yolculuğu kaç meteoroidin yaptığına bağlı.
