Atmosferik basınç, atmosferdeki bir hava kütlesini ifade eder ve bir birim alan üzerinde ağırlık uygular. Atmosferdeki herhangi bir seviyedeki havanın basıncı, herhangi bir noktanın üzerindeki toplam hava kütlesi ile ölçülür. Havanın yoğunluğu kara yüzeyinde en fazladır ve irtifa ile azalır, bu nedenle atmosfer basıncı yükseklik arttıkça önce hızla azalır ve daha sonra yüksek irtifa ile yavaş yavaş yavaşlar. Meteorologlar genellikle hava basıncını milibar (Mbar) cinsinden ölçer, bu nedenle deniz seviyesindeki hava basıncı 1013,25 Mbar’dır. Hava basıncı için havacılık ve hava yayınlarında kullanılan diğer bir ölçü birimi inç cıvadır (inHg). Deniz seviyesinde, havanın basıncı, inç cıva olarak 29.92 inHg’dir.
Dünya’nın atmosferi
Atmosfer yüzlerce kilometre (km) boyunca uzanır ve irtifa arttıkça yavaş yavaş incelir. Hava basıncı en çok Dünya yüzeyinde yoğunlaştığı için irtifa ile kademeli olarak azalır. Atmosferdeki hava molekülleri sürekli hareket eder ve birbirleriyle çarpışırlar. Yoğunlukları ilk 100 km’de (62 mil) hızla azalır ve daha sonra 500 km’ye (310 mil) kadar yavaşlar. Tüm bu hava molekülleri yerçekimi kuvvetiyle Dünya’ya doğru çekilir; bu nedenle, en büyük hava basıncı yüzeydedir. Everest Dağı’nın 8.848 metre (29.029 fit) yükseklikteki zirvesi, atmosferdeki tüm hava içeriğinin %70’inden fazlasını kapsıyor. Zirvedeki hava basıncı yaklaşık 300 Mbar’dır.
Hava basıncını ölçmek
Atmosferik basınç genellikle bir barometre kullanılarak ölçülür. Barometre, bir metrekarelik bir alana bir kuvvet uygulayan 100.000 Newton’luk kuvvet olan bar cinsinden ölçer; ancak çubuk çok büyük bir birim olduğundan, hava koşullarında en yaygın olarak kullanılan ölçü birimi milibardır. Bir milibar, bir çubuğun binde birine eşittir. Diğer bir ölçü birimi olan hektopaskal, hava haritalarında basınç birimi olarak milibarın yerini yavaş yavaş alıyor. Havacılıkta kullanılan bir diğer basınç birimi inç cıvadır. Bu nedenle, deniz seviyesinde standart atmosfer basıncı 1013.25 milibardır ve bu da 1013.25 hektopaskal veya 29.92 inç cıva ile aynıdır.
Yüksek basınç ve alçak basınç bölgeleri
Yüksek basınç alanı, atmosferik basıncın kendisini çevreleyen havadan daha büyük olduğu bir bölgedir. Yüksek basınçlı bir sistem içindeki rüzgarlar, düşük basınçlı sistemlere doğru akma eğilimindedir. En güçlü yüksek basınç sistemleri, kutuplardan gelen soğuk hava kütleleriyle ilişkilidir. Alçak basınç alanı, atmosferik basıncın kendisini çevreleyen havadan daha düşük olduğu bir bölgedir. Alçak basınç sistemleri, rüzgarın yukarı doğru yönünün yüzey sıcaklıklarını düşürdüğü, rüzgar sapma bölgeleri altında gelişir. Düşük basınç sistemleri, lokalize ısıtma havayı ısıttığında oluşur ve Dünya yüzeyinin o bölgesindeki atmosfer basıncının yükselmesine ve düşmesine neden olur.
Yerel basınç sistemleri
Basınç sistemleri, yerel olarak yaşanan günlük hava koşullarına neden olur. Alçak basınç sistemleri en yaygın olarak bulutların ve yağışların oluşmasına neden olurken, yüksek basınç sistemleri kuru hava ve açık gökyüzü ile ilişkilendirilir ve kızılötesi radyasyon ve gün boyunca önemli miktarda güneş ışığı nedeniyle gece sıcaklık değişiklikleri daha fazladır. Atmosferik basınç önemli ölçüde değişir ve dünya genelinde yaşanan hava durumunu etkiler. Atmosferik basınç değişimleri, düşük basınç sistemlerinin geliştiği tropik bölgeleri güçlü bir şekilde etkiler ve sıcak havanın yükselmesine neden olur. Kutuplardan gelen yüksek basınç sistemleri sonunda bu düşük basınçlı sistemlerin yerini alarak hava sirkülasyon kalıpları oluşturur.
Alçak basınç alanları, üstlerinde daha az hava kütlesine sahip olmaları ile karakterize edilirken, yüksek basınç alanları, alçak basınç alanlarından, üstlerinde daha fazla hava kütlesine sahip olarak farklılık gösterir. Sıcaklıktaki farklılıklar, bu iki kütlenin birbirinden her iki yöne akmasına ve rüzgar üretmesine neden olur. Hava basıncı, ağırlık ölçüsü olarak belirli bir alana uygulanan kuvvettir. Havanın ağırlığı vardır ve yer kaplar, ancak daha küçük bir hacme yer kaplamak için sıkıştırılabilir.
