Tsunami, Japonca’da ‘liman dalgası’ anlamına gelir ve büyük su kütlelerinde meydana gelen devasa, güçlü dalgaları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tsunamilere, hepsi orantılı olarak felaket olan ve tümü su kütlesinde hapsolan ve içinden geçen enerjilerin salınmasına neden olan, enerji doğal bir bariyere geldiğinde karaya ulaştıklarında hasara neden olan çeşitli doğal olaylar neden olur.
Tsunamilerin bir nedeni depremlerdir. Kıta sahanlarının birbirine yaklaştığı veya birbirinden uzaklaştığı yerlerde, bir kıta sahanlığı diğerinin altına itildiği için enerji depolanır. Bu enerji, hareket eden levha tarafından serbest bırakıldığında, bir deprem meydana gelir ve bu, bir tsunamiye neden olabilir.
Tsunamiler ayrıca su altı volkanları tarafından da tetiklenebilir. Kıtasal plakaların yakınsak kenarlarında veya Pasifik ‘Ateş Çemberi’ndeki gibi Yerkabuğundaki sıcak noktalar üzerinde volkanik aktivite, volkanik malzeme ile birlikte Dünya yüzeyinin altından çok miktarda enerji açığa çıkarır. Bunlar, karada meydana gelirse büyük hasara neden olur, ancak su altında meydana gelirse karaya verilen hasar minimumdur, ancak açığa çıkan enerji bir tsunami ile sonuçlanabilir.
Tsunamilerin bir başka nedeni de su altı çamur kaymaları veya karanın denize kayması olabilir. Bunlardan herhangi biri, tsunami olarak bildiğimiz muazzam dalgalara neden olabilir.
Tsunamiler büyük miktarda hasara neden olabilir ve çoğu zaman hasar yüzlerce mil öteden kaynaklanır çünkü dalgalar bir felaket olayının merkez üssünden uzaklaşır, dalga sadece kara düştüğü yerde kesintiye uğrar ve burada dalgada depolanan enerji serbest bırakıldı ve dalga genellikle birkaç mil içeride seyahat ederek muazzam hasara neden oldu.
Tsunamiler, yıkıcı olsalar da, nadir görülen bir olaydır ve birçok doğal aktivite çok daha küçük ölçekte gerçekleşir. Yer sarsıntıları, küçük volkanik patlamalar, toprak kaymaları ve Dünya’nın levhaları hareket ettikçe, birleştikçe ve uzaklaştıkça düzenli olarak meydana gelen diğer olaylar vardır. Yerkabuğu sıvı bir litosfer üzerinde yer alır, bu da her zaman aktivite ve hareket olacağı anlamına gelir, bu da potansiyel tsunamiye neden olan olaylara neden olur, ancak bunların çoğu tsunamilerle sonuçlanmaz, enerji çok daha küçük dalgalarda dağılır.
Dünyanın bazı bölgelerinin tsunamileri diğerlerinden daha fazla görme olasılığı daha yüksektir ve bunlar arasında bazıları volkanik olaylardan sonra oluşan Pasifik adaları, Güney Amerika kıyıları ve kıtasal levhaların yan yana uzandığı diğer yerler bulunur. sırt veya tepe ile sonuçlanan hareket. Plakaların hareketi daha hızlı olduğu için tepelerde tsunamiye neden olan olayların meydana gelme olasılığı sırtlardan çok daha fazladır.
Ne yazık ki, dünyanın en güzel yerlerinden bazıları, tsunamilerin yanı sıra en yoksullardan bazılarıdır ve nadir olsalar da, olasılıkları asla göz ardı edilmemelidir.
Tsunami nedir?
www.thefreedictionary.com tsunamiyi “su altı depremi veya volkanik patlamanın neden olduğu ve karaya çarptığında genellikle aşırı yıkıma neden olan çok büyük bir okyanus dalgası” olarak tanımlar. Popüler inanışın aksine, bir tsunami tek bir dalgadan oluşmaz, daha çok büyük dalgaların ardı ardına (bir ‘dalga treni’) oluşur. Tsunamiler o kadar büyük bir dalga boyuna sahiptir ki, dalgalar genellikle 15-60 dakika arasında değişir – bu, sakinlerin ‘tsunaminin’ sona erdiğine inandığı bazı bölgelerde daha fazla ölüme neden olur ve bu da tsunami gerçekten bitmeden geri dönmelerine neden olur ve bu da daha büyük bir tsunamiye yol açar. can kaybı. Tsunamiler genellikle tek bir depremden kaynaklanır, ancak asla tek bir dalgadan oluşmazlar.
Bu depremler nasıl oluşur?
Yerkabuğu, ‘kıtasal levhalar’ ve ‘okyanus levhaları’ olmak üzere iki tip olan levhalara bölünmüştür. Mantodaki* konveksiyon akımları bu levhaların hareket etmesine neden olur – bu hareketlere ‘plaka tektoniği’ denir ve levha sınırlarında depremlere ve volkanlara neden olabilirler.
Geobytesgcse.blogspot.com adresinden alınan bu diyagram, farklı plakaları ve sınır türlerini gösterir. Diyagramda üçgenler eklenmiş çizgiler kullanılarak gösterilen yıkıcı sınırlar, depremlerin meydana geldiği yerlerdir.
Tsunamiler nasıl oluşur?
1.) Konveksiyon akımları bir okyanus levhası ile bir kıta levhasının çarpışmasına neden olduğunda, daha yoğun okyanus levhası genellikle kıta levhasının altına itilir ve yitim’e neden olur*.
2.) Okyanus levhası daldığında kıta levhasını da kendisiyle birlikte aşağı çeker.
3.) Kıtasal levha daha fazla aşağı çekilemediğinde ‘geri çekilir’. Bu bir depreme neden olur; muazzam basınç salınımı daha sonra deniz suyunu yukarı doğru hareket ettirerek bir ‘su duvarı’ oluşmasına neden olur.
4.) Bu ‘duvar’ yerçekimi tarafından aşağı doğru zorlanır ve ikiye bölünmesine ve zıt yönlerde ilerleyen iki devasa dalganın oluşmasına neden olur.
Bu dalgalar 98 ft yüksekliğe ulaşabilir ve 550 milden fazla seyahat edebilir, bu da 2004 tsunamisinden sonra Endonezya adalarında görülenler gibi yaygın yıkıma neden olabilir. Şimdiye kadar kaydedilen en büyük tsunami, 9 Temmuz 1958’de Alaska’nın Lituya Körfezi’nde meydana geldi. Yüksekliği 1.719 ft (524 m) olarak ölçüldü – Empire State Binası’ndan neredeyse 300 ft daha yüksek.
Tsunamiler normalde nerede oluşur?
National Geographic’e göre, tsunamilerin %80’i Pasifik Plakası (“Ateş Çemberi”) – tektonik aktivitenin diğer bölgelere göre daha sık meydana geldiği ve daha yüksek hacimde deprem, volkan ve tsunamiye neden olduğu bir alan çevresinde meydana gelir. Tsunamiler genellikle depremlerin yaygın olduğu ve levhaların birbirine doğru hareket ederek yitimle sonuçlanan ‘yıkıcı’ levha sınırlarında meydana gelir.
