İngiliz Antarktik Araştırması bilim adamlarının ilk kez Halley Körfezi’ndeki araştırma istasyonlarında bir ozon “deliği” tespit etmesiyle, seksenlerin ortalarında atmosferik ozonun azalmasıyla ilgili endişeler arttı.
İlkbaharda Antarktika üzerindeki ozon miktarının 1977 ile 1984 arasında yüzde 40’tan fazla azaldığını buldular. “Delik” veya aşırı ozon incelmesi alanı Antarktika’dan bile daha genişti ve yaklaşık yedi buçuk mil yukarıda uzanıyordu. Dünya, atmosferik ozonun yoğunlaştığı alt stratosferin çoğunu kaplıyordu.
Ozon, basitçe, biraz farklı kimyasal bileşime sahip bir oksijen türüdür: iki (02) yerine üç atom (03) içerir. İronik olarak, bu madde atmosferin en düşük seviyelerinde oluştuğunda insanlar ve diğer hayvanlar için zehirlidir. Stratosferde ise ozon Dünya’daki her türlü yaşamı sürdürmek için çok önemlidir. Ozon tabakası, yalnızca zararlı ultraviyole radyasyonu tarayarak insanları cilt kanserinden korumakla kalmaz, aynı zamanda besin zincirindeki en temel organizmaları (bakteriler, algler, protozoa) genlerinin ölümcül hasarlarından korur.
En büyük ozon konsantrasyonu, soluduğumuz havadaki normal tepe konsantrasyonunun bin katından fazlasına ulaştığı, yeryüzünün yaklaşık dokuz buçuk ila on dokuz mil yukarısında (on beş ila otuz kilometre) alt stratosferde bulunur. Ozonu oksijene ayıran kimyasallar, her bir atomu çok sayıda ozon molekülünü yok etme kabiliyetine sahip olan azot oksitler ve klor gibi ekstra molekülünü ortadan kaldırarak stratosferde yıllarca kalarak ozon tabakasını tahrip edebilir.
Bilim adamları ozon tabakası hakkında nasıl bu kadar çok şey öğrendi? Temel olarak, yerdeki, balonlardaki, uçaklardaki ve yörüngedeki uydulardaki aletler aracılığıyla. Yer tabanlı ekipman, bazıları ozon tarafından kolayca emildiği ve bazılarının da içinden geçtiği bilinen, biraz farklı dalga boylarında güneş radyasyonunu ölçer. Zamanla bilim adamları, ozon tarafından emilemeyen türden daha fazla dalga boyu olduğunu bulurlarsa, ozonun azaldığını anlarlar. Tersine, soğurulabilir dalga boyu radyasyonu azalırsa ozon artmıştır. Bu tür ölçümlerden ozon tabakasının kalınlığı hesaplanır.
1987’de, Toplam Ozon Haritalama Spektrometresi (TOMS) tarafından NASA’nın Nimbus 7 uydusunda toplanan verilere dayanarak Antarktika üzerindeki ozon örtüsünün ve deliğin bir haritası oluşturuldu.
Aynı zamanda dünyanın dört bir yanından gelen 150 bilim insanı, özel olarak donatılmış, orta irtifa, uzun menzilli DC-8 ve yüksek irtifa NASA-ER2 uçaklarının ozon tabakasının inceldiği bölgenin boyutunu ölçtüğü Havadan Antarktika Ozon Deneyine katıldı ve kimya. Ünlü “deliğe” ek olarak, Güney Yarımküre’de daha yaygın ozon kaybı ve belirgin şekilde daha yüksek miktarlarda klor monoksit (ozon tahribatında başlıca suçlular olduğuna inanılan kloroflorokarbonların bir kurucu unsuru olan CFC’ler) buldular. diğer enlemler. Ayrıca, klorun ona saldırma yeteneğini engelleyerek ozonu koruyabilen ciddi derecede düşük nitrojen oksit seviyeleri buldular. Kutup yörüngesinde dönen bir uydu, ozon deliğinin zaman içindeki gelişimini izlemeye devam ediyor ve bilgilerini Maryland, Greenbelt’teki Goddard Uzay Uçuş Merkezi’ne iletiyor.
Uzun vadeli kayıtlar, Kuzey Kutbu buzulundaki ozon seviyelerinin son on yedi yılda yaklaşık yüzde 5 ila 6 düştüğünü gösteriyor. Son zamanlarda, ilkbaharda en kuzey enlemlerinde bir delik gözlemlendi.
NASA ve NOAA (Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi) tarafından sağlanan 10 milyon dolardan fazla fonu olan yüz bilim adamından oluşan bir ekip, bu delik ve buna neden olan insan yapımı CFC’lerin rolü ile ilgili bir çalışmayı henüz tamamladı. Araştırma ekibi, uçak ve balonla taşınan aletlerin yardımıyla, stratosferik hava parçalarının normal miktarlarda CFC’lerin kimyasal bileşenlerinin elli katına kadar olduğunu ve koruyucu aktif nitrojenin önemli ölçüde yokluğunu buldu. NASA uzmanları, bilim adamları tarafından titizlikle biriktirilen geniş verilere dayanarak, Antarktika ozon tabakasındaki deliğin 2100 yılına kadar kendi kendini onarabileceğini tahmin ediyorlar. 2000 yılına kadar neredeyse tüm CFC ve halon gazı emisyonlarının dünya çapında aşamalı olarak aşılması gerekmektedir.
Avrupa Topluluğu ülkeleri bunun ve Amerika Birleşik Devletleri’nin tamamen arkasında olmasına rağmen, birkaç büyük sanayileşen ülke henüz taahhütte bulunmadı.
